مسکو در واکنش به کاهش حضور نظامی غرب در افغانستان و کشورهای همجوار آن در سالهای اخیر و در آستانه خروج نیروهای ناتو در افغانستان، چند سیاست خاص را برای پایان بازی خود در افغانستان اتخاذ کرده است.
به گزارش خبرگزاری انصار به نقل از خبرگزاری فارس، مسکو در واکنش به کاهش شدید حضور نظامی غرب در افغانستان و کشورهای همجوار آن در سالهای اخیر و در آستانه خروج نیروهای ناتو در افغانستان تا پایان سال جاری میلادی، چند سیاست خاص را به عنوان پایان بازی خود در افغانستان اتخاذ کرده است.
کمتر کشوری است که به اندازه روسیه، انتخابات ریاست جمهوری افغانستان را با دقت دنبال کرده باشد.
اگر چه مسکو از هیچ یک از نامزدهای انتخابات افغانستان به طور جدی طرفداری نکرده و توانسته رابطه خوبی با (حامد کرزی) رئیس‌جمهور این کشور برقرار کند اما سیاستمداران روس سال‌ها است که در کابل کابوس می‌بینند.
** دغدغه‌های امنیتی روسیه در منطقه
هم اکنون، به هم ریختگی عراق که پس از سال‌ها نزاع داخلی در سوریه رخ می‌دهد، نگرانی‌های روسیه را درباره ناآرامی‌های اجتماعی و اقتصادی موجود در مرز جنوبی و آسیب‌پذیر این کشور افزایش داده و این در حالی است که رابطه مسکو و ناتو نیز به خاطر مسئله اوکراین همچنان تیره باقی مانده است.
** نگرانی مسکو از کاهش ناگهانی نظامیان خارجی
روس‌ها به‌رغم اعتراضات علنی خود، موضوع افزایش حضور نیروهای نظامی در افغانستان از سوی دولت اوباما و به دنبال آن، کاهش شمار نظامیان در این کشور را با نگرانی دنبال می‌کنند.
اگرچه (ولادیمیر پوتین) رئیس‌جمهور روسیه به مداخله آمریکا و سپس ناتو در افغانستان تن در داد اما این کار را با بی‌میلی و در حالی که نگران تهدیدات بالقوه آن بر نفوذ منطقه‌ای خود بود، انجام داد.
دغدغه اول مسکو این بود که آمریکا بخواهد برای کاهش برتری روسیه در منطقه‌ای که اهمیت حیاتی برای این کشور داشت، مبادرت به ایجاد پایگاه‌های دائمی در افغانستان و کشورهای همجوار آن کند.
در همین راستا است که مسکو احتمالا ازبکستان را ترغیب کرده تا دستور عدم استفاده آمریکا از خاک این کشور را در سال 2005 صادر کند.
سال‌ها نمایندگان روسیه دولت قرقیزستان را تشویق کردند تا پنتاگون را از فرودگاه بین‌المللی (ماناس) که یکی دیگر از پایگاه‌های مهم آمریکا در آسیای مرکزی به شمار می‌رفت، بیرون کنند.
اخیراً رهبران روسیه با ابراز نگرانی فزاینده از خروج زودهنگام ناتو از منطقه، اعلام کرده‌اند که این اقدام خلا امنیتی بزرگی را در مقابل مسکو قرار خواهد داد.
** واهمه روس‌ها از حضور شبه‌نظامیان
روسیه گرچه هنوز از برتری نظامی در آسیای مرکزی برخوردار است اما همچنان از سوی شبه‌نظامیان مذهبی در شمال قفقاز و سایر مناطق مسلمان‌نشین روس تهدید میشود.
مقامات روسیه از تصمیم ناتو برای خروج اغلب نیروهای خود در افغانستان، آن هم در شرایطی که هنوز از شدت شورش‌های طالبان کاسته نشده، ابراز نارضایتی کرده و معتقد است این خروج می‌تواند موجب گسترش تروریسم، قاچاق مواد مخدر و بی‌ثباتی در آسیای مرکزی شود.
(آناتولی آنتونوف) معاون وزیر دفاع روسیه اعلام کرده است که آیساف برای خروج نیروهای خود از افغانستان تصمیم عجولانه‌ای اتخاذ کرده است.
** سیاست‌های مسکو برای پایان بازی در افغانستان
در واکنش به کاهش شدید حضور نظامی غرب در افغانستان و کشورهای همجوار آن در سالهای اخیر و در آستانه خروج نیروهای ناتو در افغانستان تا پایان سال جاری میلادی، مسکو چند سیاست را به عنوان پایان بازی خود در افغانستان اتخاذ کرده است.
نخست اینکه روسیه با کمک به بازسازی و نوسازی برخی پروژه‌ها در افغانستان که از زمان اشغال این کشور به دست شوروی آغاز شده بود روابط اقتصادی و نظامی خود با افغانستان را افزایش داده است.
با آغاز روند خروج خارجی‌ها از افغانستان طی 2 سال گذشته، روسیه با مدرنیزاسیون کارخانه‌ها، بازسازی مراکز فرهنگی و ترمیم سایر بقایای برجای مانده از دوران اشغال شوروی، سرمایه گذاری‌های عظیم خود را در افغانستان از سر گرفته و افغان‌ها نیز که تراژدی‌های اخیر در این کشور بر خاطرات دردناک سالهای اشغال سایه افکنده، از این کمک‌ها استقبال کردند.
روس‌ها در همین حال، بر حمایت خود از حق حاکمیت افغانستان تأکید کرده و هر زمان که نیروهای ائتلافی به این حاکمیت تجاوز کردند در محکومیت آن با کرزی و سایر مقامات افغان هم صدا شدند.
برای مثال، دیپلمات‌های روسی اگرچه درباره مذاکرات صلح بین‌الافغانی تردید داشتند اما از روند صلح با طالبان به رهبری افغان‌ها حمایت کردند؛ روندی که دولت‌های غربی یک نقش حمایتی فرعی در آن داشتند.
نفوذ فزاینده روسیه در کابل تاکنون فوایدی نیز برای روسیه داشته است؛ چنانکه دولت کرزی یکی از معدود دولت‌هایی است که از طرح الحاق (کریمه) به مسکو حمایت کرد.
دوم اینکه نیروهای مسلح روسیه پایگاه‌های خود را در آسیای مرکزی گسترش داده و آموزش‌ها و تجهیزات نظامی کم‌هزینه‌ای در اختیار این کشورها قرار داده‌اند.
** افزایش 2 برابری هواپیماهای روسی در قرقیزستان
در سپتامبر سال 2013، روسیه در پی مذاکره با مقامات قرقیز توانست حضور خود در پایگاه (کانت) قرقیزستان را به مدت 15 سال و تا سال 2032 تمدید کند و ارتش روسیه از طرحی برای 2 برابر کردن تعداد هواپیماهای خود در این پایگاه خبر داد.
این در حالی است که در اوایل سال 2014 این کشور دست‌کم 2 بالگرد باری Mi-8 و هشت هواپیمای جنگی Su-25 در این پایگاه داشت. ارتش روسیه همچنین توانست یک پایگاه متزلزل خود را در جنوب قرقیزستان و یک مرکز ارتباطی و محدوده تست اژدر در بخش شمالی این کشور را حفظ کند.
روسیه همچنین یک بسته کمک یک میلیارد دلاری در اختیار قرقیزستان گذاشته و در حال به روز کردن تجهیزات نظامی خود در تاجیکستان است.
مسکو همچنین کمک‌های قابل توجهی در اختیار نیروهای مسلح تاجیکستان قرار داده تا این کشور بتواند مرزهای خود با افغانستان را تقویت کند.
بسیاری از رهبران آسیای مرکزی نیز در اعلام نگرانی از فعالیت شبه‌نظامیان در منطقه با مقامات روسیه همراه شده و هشدار داده‌اند که شورشیان طالبان در افغانستان و پاکستان می‌توانند باعث افزایش تهدیدات در کشورهای آنان شوند.
رهبران کشورهای آسیای مرکزی عموماً از افزایش حضور نظامی روسیه در این منطقه حمایت کرده‌اند؛ به جز ازبکستان که رهبران آن مخالف حضور نظامی روسیه در منطقه بوده و تلاش کرده‌اند تا از طریق تعامل نظامی با چین و کشورهای غربیو اخیراً نیز با افتتاح دفتر رابط ناتو در تاشکند، روابط دفاعی خود با روسیه را متعادل کند.
سوم اینکه روسیه در زمینه ایجاد یک اتحاد نظامی منطقه‌ای در قالب (سازمان پیمان امنیت جمعی) پیشتاز بوده و برای ایجاد یک ساختار امنیتی و اقتصادی منطقه‌ای در چارچوب (سازمان همکاری شانگهای) با چین همکاری کرده است.
از سال 2003، نهادهای اطلاعاتی، انتظامی و دفاعی کشورهای عضو، سالانه عملیات‌های مشترکی موسوم به(کانال) را برای قطع جریان ورود مواد مخدر از افغانستان و از طریق مرزهای متخلخل منطقه به بازارهای اتحاد جماهیر شوروی سابق و اروپای غربی انجام داده‌اند.
در سالهای اخیر، ناظرانی از ایران، اوکراین، آمریکا و چند کشور اروپایی در این عملیات‌ها حضور داشته‌اند. سازمان پیمان امنیت جمعی همچنین کارگروهی با موضوع افغانستان تشکیل داده و برنامه‌هایی را برای تقویت نهادهای انتظامی و مبارزه با مواد مخدر دولت افغانستان آغاز کرده‌اند.
مقامات این سازمان، که به شدت مورد حمایت دولت روسیه قرار دارند، تلاش کرده‌اند برای مدیریت مسائل امنیتی منطقه، به خصوص تروریسم مواد مخدر، برنامه‌هایی برای همکاری رسمی با ناتو تدوین کنند.
تاکنون مقامات ناتو تمایلی برای رسمی کردن روابط خود با سازمان پیمان امنیت جمعی به عنوان یک مؤسسه نداشته‌اند.
در نشست سازمان همکاری‌های شانگهای که ژوئن سال 2012 در پکن برگزار شد، مسکو از تصمیم این سازمان برای پذیرفتن افغانستان به عنوان یک عضو ناظر حمایت کرد.
** درخواست پوتین برای مقابله با حضور و نفوذ افراطی‌ها
در ماه میسال 2013، پوتین از سازمان همکاری شانگهای خواست تا نقش بیشتری در دفاع از اعضای خود در مقابل خشونت‌های افراطی صادر شده از افغانستان ایفا کند، همچنین رهبران سازمان همکاری شانگهای در نشست اخیر خود که اواخر سال گذشته میلادی در بیشکک برگزار شد، بر تعهدات خود برای ایجاد ثبات در افغانستان تأکید کردند.
کرزی نیز ادامه حمایت کشورهای عضو این سازمان از افغانستان را در آستانه کاهش حضور نظامی ناتو در این کشور را برای افغانستان حیاتی دانست.
با این حال، دولت‌های عضو سازمان همکاری شانگهای برای انجام اقدام عملی در این باره، تنها تصمیم به برگزاری نشست بین‌المللی دیگری با موضوع افغانستان در اکتبر 2013 در بیشکک گرفتند.
بدین ترتیب، اقدامات سازمان همکاری شانگهای درباره افغانستان عمدتا محدود به صدور بیانیه‌های مشترک و تبادل اطلاعاتی درباره قاچاق مواد مخدر و تروریست‌های افغان بوده است، نه تنها نهادهای امنیت جمعی این سازمان ضعیف هستند بلکه اعضای آن درباره نحوه مدیریت افغانستان دچار اختلاف نظر هستند که این به مسئله‌ای برای اتخاذ سیاست‌های اجماعی در این سازمان بدل شده است.
چهارم اینکه گرچه روسیه در حال کار با قدرت‌های بزرگ برای مدیریت حوادث مربوط به افغانستان است اما این سیاست نتایج پیچیده‌ای به دنبال داشته است. رابطه با آمریکا و ناتو به خاطر موضوع اوکراین و مسائل دیگر همچنان تیره مانده است.
اگرچه رهبران ناتو سعی کرده‌اند مسائل مربوط به افغانستان را تقسیم و بخش بندی کنند اما فرماندهان منطقه‌ای آمریکا نشان داده‌اند پنتاگون به خاطر ملاحظات مالی، در آینده اتکای کمی به کمک لجستیکی روسیه خواهد داشت و قصد دارد بیشتر تجهیزات آمریکایی‌ها را عمدتا از طریق پاکستان از افغانستان خارج کند تا از طریق خاک روسیه.
به رغم تمایل پنتاگون، کنگره آمریکا از دولت خواسته تا پس از انقضای مدت قراردادهای فعلی این کشور با روسیه، روند خرید بالگردهای روسی برای تجهیز نیروی هوایی افغانستان متوقف شود.
** چین اجازه خروج کاروان‌های تدارکاتی ناتو از خاک خود را صادر نکرد
همچنین باوجود تلاش‌های روسیه، غرب و دولت افغانستان برای ترغیب چین به ارائه کمک بیشتر به دولت افغانستان، پکن از این کار امتناع کرده است.
چین تنها در این اواخر شروع به آموزش چند صد افسر پلیس افغان در داخل خاک خود کرده است، در عین حال، پکن (به رغم درخواست آمریکا و افغانستان) به اعضای آیساف اجازه نداد تا تدارکات مورد نیاز نیروهای نظامی خود در خاک افغانستان را از طریق خاک این کشور منتقل کنند.
این موضع‌گیری پکن از یک سو به خاطر این است که این کشور نمی‌خواهد با شبه‌نظامیان ضدیت کند و از سوی دیگر، ممکن است نشانه برخی محاسبات پکن در ارتباط با آنان باشد.
چینی‌ها شاید بر این باورند که می‌توانند با طالبان معامله کنند؛ بدین شکل که شبه‌نظامیان با خودداری از حمله به دارایی‌ها یا کارکنان چینی در افغانستان یا عدم حمایت از تروریست‌های ضد چینی در (سین کیانگ) یا مکان‌های دیگر، در عوض از درآمد حاصل از این پروژه‌ها بهره‌مند شوند یا اینکه موافقت تاکتیکی پکن را برای روی کار آمدن هر نوع رژیم تحت رهبری طالبان در کابل به دست آورند.
روسیه نیز مانند دولت‌های غربی، چین را به ارائه کمک‌های اقتصادی و سایر کمک‌ها به افغانستان ترغیب کرده اما سرمایه‌گذاری فزاینده چین در این کشور که چند سال پیش انجام شده، همچنان راکد باقی مانده است چون پکن نیز مانند هر کشور دیگری تلاش کرده تا بین بهره‌برداری از پتانسیل‌های عظیم اقتصادی افغانستان و خطرات امنیتی مداوم در این کشور تعادل برقرار کند.
** هند شریک قابل قبول‌تر برای مسکو
در این بین، هند ثابت کرده که می‌تواند شریک قابل قبول‌تری برای مسکو باشد؛ این 2 کشور به تازگی به توافق تسلیحاتی جدیدی دست یافته‌‌اند که براساس آن، هند از روسیه سلاح خریداری کرده و مسکو نیز این تسلیحات را برای نظامیان افغان ارسال می‌کند.
اگرچه طبق طرح اعلام شده، در ابتدا مهمات و سلاح سبک به افغانستان منتقل میشود اما به نظر میرسد که به زودی از طریق این توافقنامه، ارسال سلاح‌های سنگین‌تر چون بالگرد و خودروهای پیاده نظام نیز انجام شود.
روسیه و هند همچنین توافق کرده‌اند تا هزینه ترمیم سلاح‌های ساخت شوروی در افغانستان را به طور مشترک پرداخت کنند.
این توافق جدید فوایدی برای 2 کشور خواهد داشت. هند می‌تواند بدون نیاز به استفاده از ذخایر محدود خود، سلاح‌های جدید برای افغانستان خریداری کند، از کمک روسیه برای انتقال مستقیم آنها به افغانستان استفاده کند و از همان الگویی که پیش از این توسط ناتو استفاده می‌شد بهره برد.
ناتو پیش از این با پرداخت پول به روسیه از این کشور خواسته بود تا بالگردهای نیروهای دولتی افغانستان را تأمین کرده و آنان را تحت آموزش قرار دهد.
در همین حال، مسکو نیز در شرایطی که ناتو میزان خرید خود از این کشور را به خاطر الحاق کریمه کاهش داده می‌تواند هند را جایگزین آن کند.
روسیه همچنین با این اقدام می‌تواند روابط امنیتی منطقه‌ای خود با دهلی‌نو را، آن هم در شرایطی که سایر کشورها به خاطر موضوع اوکراین از مسکو فاصله گرفته‌اند، احیا کند.
با این حال، تصمیم اخیر روسیه برای ازسرگیری فروش سلاح به پاکستان می‌تواند مخالفت دهلی‌نو (کشوری که همچنان بیشترین تسلیحات خود را از روسیه خریداری می‌کند) در پی داشته باشد.
تصمیم روسیه برای ارسال بالگردهای Mi-25 که برای کشتن شورشیان طراحی شده نشانه دیگری از سیاست مسکو برای تقویت ظرفیت همسایگان افغانستان است تا بتوانند با تهدیدات شورشیان (که می‌تواند منافع مسکو را نیز به خطر اندازد) مقابله کنند.
البته مسکو در جریان تمام این تلاش‌ها ثابت کرد که نمی‌تواند بر اختلافات موجود بین این دولت‌های خارجی، حتی در بین نزدیک‌ترین متحدانش در رابطه با چگونگی تعامل با افغانستان فائق آید.
برای مثال، در حالی که روسیه در تلاش برای تقویت اتحاد (سازمان پیمان امنیت جمعی) خود است، ازبکستان از این نهاد خارج شد و براساس نقش‌آفرینی بیشتر سازمان ملل، روی طرح جداگانه 3+6 کار کرد. در همین حال، چین نیز آماده است تا با وساطت متحد نزدیکش پاکستان با طالبان وارد معامله شود.
اگرچه همه کشورهای آسیای مرکزی پیوندهای دیرینه و عمیق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با کابل دارند (از جمله جمعیت کثیر هم کیش و قوم در مرزهای خود با افغانستان) اما هر یک از این کشورها روابط خود با افغانستان را در وهله اول به صورت دوجانبه و عمدتا از طریق اتخاذ سیاست‌های جداگانه مدیریت می‌کنند.
افغانستان برای هند و پاکستان حکم منطقه‌ای را دارد که 2 کشور برای کسب نفوذ منطقه‌ای بیشتر بر سر آن رقابت می‌کنند. ایران نیز که در دهه 90 برای تقویت (اتحاد شمال) در مقابل افغانستان با روسیه و هند مشارکت داشت، حال در تعامل با افغانستان، از اقدامات اخیر روسیه و سایر اقدامات مشترک خارجی فاصله گرفته است.
پنجم آنکه مقامات روسیه با ارائه گزینه‌هایی در حمایت از شکل گیری دوباره ایالت‌های کوچک قومی در شمال افغانستان که بتوانند (مانند دهه 90) به عنوان سپری بین طالبان (که قدرت آن در مناطق پشتون نشین جنوب افغانستان است) و کشورهای همسایه آسیای مرکزی عمل کنند، به طور هوشمندانه‌ای مانع شکست این استراتژی‌ها شده است.
برای مثال، سرگئی شویگو معاون وزیر دفاع روسیه برای تقویت امنیت مرزی (سازمان پیمان امنیت جمعی)، پیشنهاد تشکیل (چینه‌بندی‌های منطقه‌ای) در داخل خاک افغانستان را ارائه کرده است.
در میسال 2014 نیز (ایگور سرگون) رئیس مرکز اطلاعاتی ستاد کل ارتش روسیه اعلام کرد که طبق برآوردهای ارتش روسیه، احتمال تجزیه افغانستان به قلمروهای قومیتی تحت حمایت قدرت‌های خارجی 31 درصد است.
مقامات روسیه واکنش مرددی به استراتژی خروج باراک اوباما از افغانستان نشان دادند؛ اوباما ماه گذشته اعلام کرد که حدود 10 هزار سرباز آمریکایی در سال 2015 در افغانستان باقی می‌مانند که این میزان در سال بعد به 5 هزار نفر خواهد رسید.
(ویتالی چورکین) نماینده روسیه در سازمان ملل اعتراض کرده که این جدول زمانی جدید برای خروج سربازان بدون توجه به اوضاع منطقه تنظیم شده و نیروهای آمریکایی مأموریت خود در افغانستان را بدون توجه به اوضاع موجود در سال 2015 به اتمام می‌رسانند.
در همین حال، مقامات روسیه از سیاستمداران افغان خواسته‌اند تا در توافقنامه امنیتی 2 جانبه خود با آمریکایی‌ها بازنگری کنند تا بدین ترتیب سربازان آمریکایی بتوانند پس از پایان سال جاری در افغانستان باقی بمانند.
در (کنفرانس امنیت بین‌الملل مسکو) که 23 و 24 میبرگزار شد، سخنرانان روس اقدامات نظامی آمریکا را در افغانستان مورد انتقاد قرار دادند اما در عین حال، با بی‌میلی خواهان ادامه عملیات نظامی غرب برضد طالبان تا پس از سال 2014 شدند.
شاید کرملین منتظر است تا ببینید که آیا رئیس‌جمهور بعدی افغانستان پیمان امنیتی کابل- واشنگتن را امضا کرده و دولت اوباما به طرح خروج سربازان خود جامه عمل می‌پوشاند یا اینکه در برابر مقاومت افغان‌ها و کنگره کوتاه می‌آید.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/2298
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
